Na mocy ustawy z 25 lutego 2011 r. do obowiązującego Kodeksu karnego wprowadzono przepis art. 190a typizujący przestępstwo tzw. stalkingu. Przestępstwo to polega na uporczywym nękaniu innej osoby lub osoby jej najbliższej, skutkiem czego jest wzbudzenie u niej uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub istotne naruszenie jej prywatności. Przez uzasadnione poczucie zagrożenia należy rozumieć zagrożenie istniejące obiektywnie, co oznacza, że odczuwałby je każdy, posiadający cechy osobowościowe ofiary, przeciętny człowiek w podobnych okolicznościach.

Kiedy mamy do czynienia z przestępstwem?
Głównym znamieniem przestępstwa z art. 190a § 1 k.k., które opisuje działanie sprawcy, jest uporczywość nękania. Nękanie jest definiowane w literaturze jako „wielokrotne, powtarzające się prześladowanie wyrażające się w podejmowaniu różnych naprzykrzających się czynności, których celem jest udręczenie, utrapienie, dokuczenie lub niepokojenie pokrzywdzonego albo jego osoby najbliższej”; „świadome i zamierzone działanie sprawcy, które obejmuje powtarzające się akty zbliżania się do ofiary, np. śledzenie jej, komunikowanie się wbrew jej woli, zwłaszcza składanie niechcianych przez nią propozycji, oświadczeń, deklaracji itp.”. O uporczywości zachowania się sprawcy będzie świadczyć z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania, tj. trwanie w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej natomiast strony - dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje. Jednorazowy akt nie będzie nigdy uporczywy. Warunkiem wypełnienia znamion występku z art. 190a § 1 k.k. jest to, aby poprzez uporczywe nękanie sprawca wzbudził w pokrzywdzonym uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia.

Różne odmiany ,,stalkingu”
Nie jest możliwe stworzenie abstrakcyjnego katalogu zachowań, które mogą być uznane za przejaw uporczywego nękania. Jako zachowania charakterystyczne dla dręczycieli w świetle wiedzy kryminologicznej wskazuje się np. uporczywe dzwonienie do ofiary, tzw. głuche telefony oraz telefony w porze nocnej, kręcenie się w okolicy domu ofiary, nawiązywanie niechcianego kontaktu przy pomocy osoby trzeciej, wystawanie pod domem czy pracą ofiary, śledzenie ofiary, włamania do domu lub samochodu ofiary, wysyłanie niechcianych listów, e-maili czy prezentów. Karalne jest także przywłaszczanie cudzej tożsamości w sieci internetowej, podszywanie się pod inną osobę na różnego rodzaju forach internetowych czy składanie w formie elektronicznej różnego typu zamówień przy upozorowaniu, że pochodzą one od innej osoby niż składający je w rzeczywistości sprawca. Wykorzystywanie wizerunku czy innych danych osobowych oznacza takie użycie cudzych danych, które pozwala na osiągnięcie przez sprawcę z posługiwania się nimi zamierzonego przezeń celu (tym celem będzie wyrządzenie pokrzywdzonemu szkody majątkowej lub osobistej).

Zagrożenie karne
Przestępstwo uporczywego nękania zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 1 miesiąca do lat 3. Jeżeli następstwem czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega surowszej karze, tj. pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Jak się skutecznie bronić?
Jedyną skuteczną metodą walki w uporczywym nękaniem jest zgłoszenie tego faktu na Policję. Organy ścigania nie będą zajmowały się sprawą dopóki sam pokrzywdzony nie zgłosi, że czuje się prześladowany i zagrożony (co jest zresztą logiczne i konsekwentne). Wyjątkiem jest oczywiście sytuacja, kiedy pokrzywdzony targnął się na swoje życie. Doświadczenie pokazuje, że zgłoszenie tego typu przestępstwa wymaga dużego uprawdopodobnienia. Warto więc gromadzić dowody (np. sms-y, e-maile, listy), pozyskać świadków. W przeciwnym wypadku same twierdzenia pokrzywdzonego mogą być potraktowane jako gołosłowne i mało wiarygodne.

Łukasz Opaliński
adwokat,
Biuro DIR we Wrocławiu