Zgodnie z prawem utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych (szczegółowych) leży w gestii właściciela i trzeba z tego tytułu ponosić koszty. Ustawa Prawo wodne przewiduje szereg mechanizmów przymuszających właścicieli do dbania o urządzenia wodne i niezalewania sąsiadów. Ustanawia też ochronę dla poszkodowanych podtopieniami. O swoje jednak trzeba walczyć i dopominać się reakcji właściwych organów.

Starosta pomoże
Pojęcie ,,urządzeń melioracji wodnych” obejmuje rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, drenowania, rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m, stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych, ziemne stawy rybne, groble na obszarach nawadnianych, systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych. Utrzymywanie tego rodzaju urządzeń melioracji wodnych należy do właścicieli gruntów, na których się znajdują. Tylko gdy urządzenia te są objęte działalnością spółki wodnej, taki obowiązek obciąża spółkę. Stanowi o tym art. 77 ust. 1 ustawy. W przypadku jeżeli właściciele gruntów nie wykonują ciążącego na nich obowiązku, to w myśl ust. 2 art. 77 ustawy organ właściwy do wydawania pozwolenia wodnoprawnego, czyli starosta, może ustalać w drodze decyzji, proporcjonalnie do korzyści odnoszonych przez właścicieli gruntu, szczegółowe zakresy i terminy wykonywania obowiązku wynikającego z art. 77 ust. 1. Obowiązek ten może być zamieszczony w treści pozwolenia wodnoprawnego lub stanowić przedmiot odrębnej decyzji w celu przestrzegania instrukcji wydanej dla prawidłowego utrzymania systemu urządzeń melioracyjnych.

Co może gmina?
Stosownie do art. 29 ust. 1 Prawa wodnego, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej, właściciel gruntu nie może zmieniać stanu wody na gruncie, a zwłaszcza kierunku odpływu znajdującej się na jego gruncie wody opadowej, ani kierunku odpływu ze źródeł - ze szkodą dla gruntów sąsiednich. Do naruszenia stosunków wodnych na gruncie może dojść, przykładowo, gdy właściciel nieruchomości dokona na niej pewnych czynności (np. wycinki drzew stanowiących zabudowę brzegów, wzniesie zabudowania, ogrodzenia, usypie wał ziemny itd.) albo też, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi pewnych działań nie dokona (nie usunie zwalonego drzewa czy nie zabezpieczy osuwającej się ziemi). Gdy wskutek tego działania lub zaniechania naruszone zostały stosunki wodne na gruncie ze szkodą dla nieruchomości sąsiedniej (tj. zmienił się poziom wód gruntowych, nastąpiło jej podtopienie, zmiana kierunku odpływu wody deszczowej itd.), wówczas art. 29 ust. 3 Prawa wodnego przewiduje drogę postępowania administracyjnego dla rozstrzygnięcia sporu. Jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom. Stronie niezadowolonej z decyzji służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, według zasad ogólnych określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. Sąsiad ma obowiązek, pod groźbą egzekucji administracyjnej, wykonania urządzeń zapobiegających szkodom w sposób opisany w decyzji.

Który w końcu organ jest właściwy?
Reasumując, w razie, gdy właściciele gruntów nie wykonują obowiązku utrzymywania urządzenia melioracji szczegółowych, starosta ustala w drodze decyzji, szczegółowe zakresy i terminy wykonania takiego obowiązku. Brak utrzymania w należytym stanie rowu melioracyjnego, jako urządzenia zaliczonego do melioracji szczegółowych, do którego doszło nawet wskutek jego zasypania, nie daje uprawnień organowi gminy do wydania decyzji, o jakiej mowa w art. 29 ustawy, może natomiast być przesłanką do wydania stosownej decyzji przez starostę, który określi w trybie art. 77 ust. 2 ustawy, szczegółowe zakresy i terminy wykonania obowiązku utrzymania urządzenia melioracji wodnej szczegółowej. Urzędnicy gminy będą właściwi i będą mogli zastosować art. 29 ustawy wówczas, gdy przyczyną podtopienia nie jest żadne z urządzeń melioracji szczegółowych.

Przymusowa egzekucja świadczeń finansowych na rzecz spółki wodnej
Nie ma problemu, jeżeli spółka wodna wykonała pewne prace melioracyjne i korzyści z tego tytułu odnoszą właściciele gruntów, którzy nie są członkami spółki i nie ponieśli żadnych kosztów. Istnieją bowiem przepisy, które pozwalają spółce na wyegzekwowanie tych należności. Zgodnie z art. 171 ustawy, obowiązek ponoszenia świadczeń na rzecz spółki powstaje jeżeli osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące członkami spółki wodnej oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej odnoszą korzyści z urządzeń spółki lub przyczyniają się do zanieczyszczenia wody, dla ochrony której spółka została utworzona. Wysokość i rodzaj tych świadczeń ustala, w drodze decyzji, starosta. Starosta zatem prowadzi postępowanie administracyjne wszczynane są na wniosek spółki wodnej i po przedstawieniu przez nią stosownych kosztorysów i wyliczeń.

Łukasz Opaliński
adwokat, DIR we Wrocławiu